اربعین

اربعین در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز کشته‌شدن حسین بن علی فرزندعلی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان اطلاق می‌گردد. اربعین، مطابق نظر شیخ مفید در مسارالشیعه^[۱] و شاگردششیخ طوسی در مصباح المتهجد،^[۲] زمان بازگشت اهل حرم از شام (دمشق) به مدینه است. همچنین بنا بر نقل ایشان، جابر بن عبدالله انصاری صحابی برجسته محمد به عنوان نخستین زائر حسین بن علی، یا لااقل از نخستین زائران او، در این روز وارد کربلاشده و زیارت اربعین را بجا آورده است.^[۳] ابراهیم آیتی نیز می‌نویسد: «جابر بن عبدالله انصاری … بیستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زیارت اربعین امام به دست او تأسیس گردید».^[۴] بر این اساس «از همان آغاز که تاریخش معلوم نیست، شیعیان به حرمت آن، زیارت اربعین می‌خوانده‌اند.»^[۵]زیارت اربعین تنها دربارهٔ حسین بن علی وارد شده و هیچ پیشینه‌ای را نمی‌توان برای اربعین و اعمال مربوط به این روز تا پیش از حادثه عاشورا تصدیق کرد و این ویژگی و امتیاز، تنها برای حسین بن علی دانسته شده است.^[۶] در تقویم رسمی ایران این روز تعطیل می‌باشد.

 

پیاده‌روی اربعین حسینی

 

پیاده‌روی اربعین حسینی

 

پیاده‌روی اربعین حسینی

البته در باب علت اهمیت این روز نزد عرف شیعیان، برخی گزارش‌های تاریخی مبنی بر حضور بازماندگان اهل بیت امام در کربلا در روز اربعین از عوامل توجه خاص ایشان به اربعین است. در برخی منابع تاریخی مانند کتاب نزهه الزاهد اسیران شام یعنی بازماندگان کشته‌شدگان کربلا در چهلمین روز کشته شدن حسین بن علی به کربلا رسیدند.^[۷] اگرچه نه‌تنها این مطلب در متون تاریخی پیش‌تر از قرن هفتم هجری نیامده است، با تصریح متقدمینی مانند شیخ مفید که بازگشت اسرا را به مدینه دانسته‌اند نیز در تضاد است.^[ 

منابع:

1.  مسار الشیعة، شیخ مفید، ص۲۶
2. پرش به بالا↑ مصباح المتهجد، شیخ طوسی، ص۷۸۷
3. ↑ ^{پرش به بالا به:۳٫۰ ۳٫۱} جعفریان، رسول. تاملی در نهضت عاشورا. انصاریان، دی ۱۳۸۶. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۰۵۱۸-۶-۴.
4. پرش به بالا↑ بررسی تاریخ عاشورا، محمد ابراهیم آیتی، ص221
5. پرش به بالا↑ دلیل بزرگداشت اربعین چیست، رسول جعفریان
6. پرش به بالا↑ رک: اربعین در فرهنگ شیعه، سید محمد محسن حسینی طهرانی، ص۷۵
7. پرش به بالا↑ رک: نفس المهموم ترجمه شعرانی، ص۴۳۰؛
   نزهه الزاهد، ص۲۱

^۳]